بسم ا... الرحمن الرحیم
قُلْ هذِهِ سَبیلی أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصیرَةٍ أَنَا وَ
مَنِ اتَّبَعَنی وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ
بگو راه من این است که من و پیروانم با بصیرت مردم را بسوی خدا می خوانیم ،
خدای یکتا منزه است ، و من از مشرکان نیستم .
یوسف 108
حضرت امام خامنه ای:
بدانید امروز تاریخ جهان ، تاریخ بشریت ،بر سر یک “پـــیـــچ بزرگ تاریخی” است.
دوران جدیدى درهمه‌ى عالم داردآغاز می شود.
نشانه‌ى بزرگ وواضح این دوران عبارت است از توجه به خداى متعال و استمداد از
قدرت لایزال الهى و تکیه‌ى به وحى.
بشریت ازمکاتب و ایدئولوژى‌هاى مادى عبور کرده است.
بیانات در دیدار شرکت کنندگان در اجلاس جهانی «جوانان و بیدارى اسلامى» 10/11/90
مقدمه :
تفکر و اندیشه پدیده‌‌ای آنی و ناگهانی نیست که درنقطه‌ای به ظهور برسد و
به سرعت گسترش پیدا کند و محیط اطراف را تحت تأثیر قرار دهد،
بلکه اندیشه و تفکر ؛
جریانی‌است که براثرفراهم شدن زمینه‌ها وشرایط اجتماعی وشرایط زمانی به
تدریج انسجام حاصل نموده و پدیدار می‌شود.
تکفیری های دیروزتاریخ و تکفیری های امروز جریان یک اندیشه هستند .
سخنان ملا نیازی و کشتارعراق وسوریه و مزار شریف حرف تازه ای نیست،
تکرارتاریخ است وجریانی که از احمدبن حنبل سرچشمه گرفته و
در مسیر تاریخی خود به کسانی چون ابن تیمیه، محمد بن عبد الوهاب و
عثمان بن بشر نجدی وامروزبه القاعده و طالبان و داعش و...رسیده است .
ساده انگاری است اگر باورکنیم که
گروههای تکفیری صرفا ساخته امریکا و انگلستان و صهیونیزم در عصر جدید
است وحاصل پروژه لانه زنبوری افشا شده ی"اسنودن"
" اگر ریشه ها را نشناسیم،در شناخت هویت ؛ نا کار آمد خواهیم بود."
مقابله با مقاومت اسلامی (که با محوریت ایران مدیریت می شود)و فقدان یک ایدئولوژی
مقدس و مرتبط با وحی، به تفکر غربی اجازه نمی دهد که بتواند بسیج عمومی لازم را در
مقابل جبهه حق ایجاد کند . پس بهترین راه مقابله، قرار دادن اسلام در مقابل اسلام است.
وجودزمینه و بذر این اندیشه درتاریخ اسلام و مسیر دهی هدفمند این تفکر از سوی غرب
سبب شرایط فعلی است.
امروز با این سیاست یک شرایط دو سویه در جهان اسلام ایجاد شده است که یک وجه آن
غربی و طرف دیگر گروههای تکفیری و جریان های افراطی است .
اسلام سکولار اسلامی است که با ظلمانیت غرب آغشته شده است.
و
اسلام تکفیری اسلامی است که با ظلمانیت جهل درآمیخته است .
و
نتیجه ی همراهی وهماهنگی این دو قرائت از اسلام این بود که آنها سواربرموج
بیداری اسلامی شدند و از این تحولات به نفع غرب استفاده کردندآنچنانکه پیکان
و موج غرب‌ستیزی به سمت اسلام ستیزی برگشت.
درحال حاضر بیش از 25 گروه تکفیری از جبهه النصره تا داعش، انصارالشام و.. در سوریه و
عراق فعالیت می کنند. با وجود خاستگاه اجتماعی بسیار متفاوت اعضای داعش، بسیاری از آنها
از طبقه مرفه ومتوسط بوده و استاد دانشگاه، پژوهشگر، مخترع، شاعر، هنرمند،روزنامه نگارو
آموزگار بوده اند و برخلاف تروریستهای پاکستان و شمال آفریقا(که عموما تحت تاثیرمدارس
مذهبی و مساجد و موعظه های مذهبی هستند و یا از مدارس مذهبی سر آورده اند) اینها عموما
در مدارس مدرن و دانشگاههای فنی و مهندسی تحصیل کرده وافرادسر خورده وبیکارنیز نیستند
کهاز طبقات فقیر بخاطر پول جذب این تروریستها شده باشند ؛
بلکه عقاید و باورهای مذهبی بزرگترین انگیزه
برای اکثریت این تروریست ها است . این افراد با این هدف به جمع داعش پیوسته‌اند که دنیای
رویایی خود را متفاوت با آنچه غرب ترویج می‌کند، ایجاد کنند.
با این تفاوت که اعتقادی به راه های مسالمت‌آمیز ندارند و تنها راه رسیدن به هدف را خشونت
آن هم بدترین نوع آن می‌دانند .
سلفی گری در منطقه چگونه رشد و نمو یافت، چطور این رشد موریانه‌ای حتی از دید دستگاه‌های
امنیتیو حزبی گسترده و هوشمند سوریه هم مخفی ماند؟
برای پاسخ باید شکل گیری این تفکر را در تاریخ منطقه و رخدادهای شهرهای حماء و حمص در
سال 1982 میلادی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد .
شکل گیری جریان سلفی
جریان« سلفی» که در تقسیم بندی های سیاسی به عنوان جریانی« بنیادگرا» و « فاندامنتالیست»
عنوان می شود، با توجه به دیدگاه ها و آرا وعقاید دینی، مذهبی و سیاسی خاص خود در سال‌های
اخیر نقش بسزایی در سیاست های منطقه‌ای خاورمیانه و همچنین کشورهای مختلف از عربستان
گرفته تا هند ایفا کرده و هر روز نیز بر دامنه نفوذ آن افزوده می‌شود.
باید توجه داشت که هم اینک، چارچوب جغرافیایی سلفی گری بیش از آن است که تصور می شود و
در حقیقت به مناطقی فراتر از خاورمیانه و آسیا و شمال آفریقا گام نهاده و شبکه های منسجم و
پراکنده این جریان همچون ویروس از نقطه ای به نقطه دیگر سرایت می کنندو در تمام قاره ها
پراکنده شده اند.
جریان سلفی به مفهوم تجددگریزی، نص گرایی، مقابله با نوآوری و اجتهاد، باور به دوران طلایی
گذشته وحرکت درجهت عکس حرکت تاریخ که آینده را در گذشته جستجو می کنند،
به عنوان فرقه ای جدید در قرن هفتم هجری توسط « ابن تیمه حرانی» تئوریسین اصلی این فرقه
بنیان گذاشته شد. سرمنشاء افراط گرایی و تندروی را باید درسرزمین «نجد» جست وجو کرد،
چراکه این سرزمین کانون سیاسی تحرکات اعتراض آمیز پس از وفات پیامبراکرم (ص) بهشمار
می آمد و خوارج نیز از این سرزمین بودند که بر امیر مومنان (ع) شوریدند و برای توجیه
پرچم « لا حکم الا لله» را برافراشتند و براساس آن به قتل و کشتار شیعیان پرداخته و خون
دگرمسلمانان را مباح کردند وجنبشی با خشونتی آمیخته به تفسیر دینی و مذهبی ایجادکردند وتکفیر
به مهمترین ویژگی و صبغه این افراد تبدیل شد؛ که اکنون نیز تاریخ با همان تفکر و همان پرچم
تکرار می شود.
در منابع روایی شیعه و اهل سنّت، روایات متعددی درباره پیش بینی های پیامبراکرم(ص) به طور
صریح یا ضمنی در
باره بروز فتنه در منطقه نجد نقل شده است .مثلابخاری از عبدالله بن عمر نقل کرده است که:
رسول خدا(ص) فرمود:
"اللهم بارک لنا فی شامنا، اللهم بارک لنا فی یمننا، قالوا : یا رسول الله و فی نجدنا؟ قال: اللهم بارک لنا
فی شامنا، اللهم بارک لنا فی یمننا،
قالوا : یا رسول الله و فی نجدنا،
قال: فأظنه،
قال فی الثالثه: هنالک بالزلازل و الفتن،و بها یطلع قرن الشیطان
( المعرفه و التاریخ ج ۲ ،ص۳۸۸، صحیح بخاری ج۶، ص ۲۵۹۸، کتاب الفتن ح۶۶۸۱،
المسند ج۲، ص ۱۱۸، ح ۵۹۸۷ – سنن ترمذی ج۵، ص ۷۳۳، ح ۳۹۵۳ )"
رسول اکرم (ص) فرمودند:
"خدایا، کشور شام را برای ما مبارک گردان! خدایا، کشور یمن را برای ما مبارک گردان!"
صحابه گفتند:
سرزمین نجد را نیز مبارک فرما،
رسول خدا(ص) باز در حق شام و یمن دعای خویش را تکرار فرمود.
صحابه گفتند: یا رسول الله، درباره سرزمین نجد نیز دعا کنید؟
پیامبر بار سوم فرمود :در این سرزمین،
آشوبها و فتنه رخ خواهد داد و شاخ شیطان از آنجا سر بیرون می آورد.
همچنین سعید بن منصور در سنن و ابن حنبل در مسند و بخاری در صحیح
از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل کرده اند؛که فرمود:
" یَخرُجُ ناسٌ من قبل المشرقِ و یقرءون القرآنَ لایُجاوِزُ تراقِیَهُم، یَمرُقونَ من الدِّینِ کما یمرق
السَّهمُ من الرَّمِیُّه؛ لایَعودونَ فیه حتّی یعودَ السَّهمُ الی فُوقِهِ .
قیل: ما سیماهم ؟ قال: سِیماهُم التَّحلییق.
(سنن سعیدبن منصور ج۲، ص۳۷۵، ح۲۹۰۴، مسند ابن حنبل ج۳، ص۶۴، ح ۱۱۶۳۲،
صحیح بخاری ج۶، ص۲۷۴۸، ح۷۱۲۳، مسند ابی یعلی ج۲، ص۴۰۸، ۱۱۹۳ )
"افرادی از ناحیه مشرق قیام می کنند. قرآن تلاوت می کنند و لی قرآن از گلوگاه آنان تجاوز
نمی کند ( در قلب آنان تاثیر نمیگذارد) و از قرآن بهره نمی برند ، این گروه از دین خارج
می شوند همان گونه که تیر از کمان خارج می شود و دیگر به طرف دین برنمی گردند مانند
تیر که به سوی کمان برنمی گردد. "
پرسیدندیا رسول الله(ص):
این فرقه چه نشانه ای دارند؟
فرمود: چهره این گروه با سرهای تراشیده مشخص می شود.
وقایع موثربر تکوین اندیشه های سلفی وجهانی شدن آن
رشد بنیادگرایی در جهان، استقرار جمهوری اسلامی پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ در ایران،گسترش سازمان‌های
اسلام گرا در مصر و اندونزی و پاکستان، انتفاضه در فلسطین و برآمدن اسلام گرایان در سودان و الجزایر
جریان تکفیری‌ها رانیز نیرو بخشید.
علاوه بر مراحل مذکور که در تکوین اندیشه های سلفی گری نقش داشته اند، می توان به چهار واقعه مهم
نیز اشاره داشت، که بیش از پیش به جهت گیری جریان های سلفی معاصر و نسبت آنها با حکومت های
منطقه خاورمیانه تأثیر داشته است.
نخستین واقعه، خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان در اواخر دهه 1980 است، که موجب
بازگشت جریان های سازماندهی شده سلفی به کشورهای خود با حس پیروزی شد.
واقعه دوم، اشغال کویت توسط عراق و مداخله آمریکا در این واقعه با راه اندازی جنگ خلیج فارس بود،
که در دهه 1990به رویارویی جدی گروه های سلفی با حکومت های منطقه انجامید.
واقعه سوم، حملات 11 سپتامبر 2001 و حمله به مرکز تجارت جهانی در نیویورک بود که بین سال های
2001 تا 2008 به آغاز تنش میان آمریکا با جریان های سلفی انجامید .
حمله به افغانستان و عراق به عاملی تقویت کننده و اثرگذار برای پایگاه توده ای این جریان شد.
در حقیقت، حوادث 11 سپتامبر باعث ارتقای جایگاه راهبردی گروههای نظامی و شبه نظامی و محوریت
تفکر القاعده شد.
این پدیده ی فکری از زمان پیدایش ؛ مورد حمایت تفکر استراتژیک کاخ سفیدبود.
اما اصطکاک منافع آنان در منطقه، سبب اختلاف شده، باعث تهاجم نظامی آمریکا به افغانستان شد.
و
در نهایت واقعه چهارم، بیداری اسلامی و انقلاب های عربی- اسلامی در منطقه خاورمیانه و شمالآفریقاست،
که زمینه های احیای دوباره سلفی های سیاسی را فراهم نمود و دامنه فعالیت و نفوذ تکفیری‌ها را گسترد و
سلفیت جهادی و تندروی تکفیری هزاران جوان مسلمان را نه تنها از سرزمین‌های اسلامی بل از اروپا و
آمریکا نیز به سوی خود کشید.
سرچشمه های فکری تکفیر بسیار پیچیده تر وبیشتر از آن است که اشاره شد، ولی بدون شک منابع تئوریک و
فکری" تکفیر" به سه نقطه مهم در جهان اسلام می رسد که عبارتند از :
- شبه قاره هند و جنبش های اسلامی آن سرزمین ،
- مصر و حرکت های انقلابی آن و
- سرانجام جنبش وهابیت در عربستان سعودی
که رابطه هریک از این منابع در شکل گیری این گروهها و تندروی کنونی در جهان اسلام غیر قابل انکار است.